Tegen de avondschemering kun je grote groepen zwermende vogels zien. Een prachtig gezicht. Ze doen dat boven hun slaapplaats om daar op een gegeven moment neer te strijken. Zodra ze te ver van de slaapplaats wegvliegen draaien ze vliegensvlug om. Dat zorgt voor mooie wervelingen en verdikkingen in de zwerm.
Wave
Hoe komt het eigenlijk dat ze niet botsen? Jeanet Hemelrijk (RUG) heeft dat onderzocht en ontdekte dat elke vogel zijn zeven buren continue in de gaten houdt. De vogel heeft verbinding met alle zeven vogels om zich heen en dat zorgt dat hij op gelijke afstand van de buren blijft. Er zit een vertragingsfactor in omdat de vogel alleen reageert op de beweging van zijn buur en niet op wat er verderop gebeurt. Elke vogel doet dat en op die manier krijg je geen botsingen, terwijl ze toch heel snel vliegen. Ik moet denken aan de wave in een stadion, hetzelfde principe.
Zonder dat er een leider is beweegt iedereen zich in dezelfde richting. Waarschijnlijk keren ze aan de rand van hun territorium intuïtief om. Een minder bekende atmosfeer, niet hun eigen nestgeur. Het is een harmonieuze vlucht, ook uit voordeel geboren. Samen vliegen vergt minder energie en voor roofvogels is het moeilijker om in een zwerm een lekker hapje te scoren.
Hieronder foto’s van een samenscholing, kuddegedrag en een plaag, het kan allemaal.
Zijn er vergelijkbare situaties in de mensenwereld?
Op het eerste gezicht gedragen wij ons niet zo. We zijn wel sociaal, maar toch ook individu, erop gesteld onze eigen beslissingen te nemen. Wel zijn we in staat als één man verblind achter een leider aan lopen, maar bij de zwerm is geen leider. Op een dieper niveau komt bij ons ‘2 zielen, 1 gedachte’ natuurlijk voor, elkaar aanvoelen, telepathie. Soms is ook de tijd rijp voor iets. Dan zijn meerdere mensen, onafhankelijk van elkaar, tot de conclusie gekomen dat een project begonnen kan worden. Ontdekkingen die op verschillende plaatsen in de wereld tegelijkertijd worden gedaan. Het gaat dan meer om de denkwereld of de ideeënwereld, niet zozeer om fysiek allemaal dezelfde kant op te rennen.
Familiedynamiek
Ook kennen we de speciale dynamiek onder groepsleden die bij elkaar horen. Bijvoorbeeld in families. ‘Zo doen wij dat nu eenmaal. We zijn dat zo gewend van huis uit.’ Of in organisaties. Dan spreek je van de bedrijfscultuur. De gewoonte om je als professional alleen met je voornaam voor te stellen, vind ik er zo een. Ik ondervond dat pas nog in een zorginstelling waar ik als mantelzorger voor de eerste keer kwam. Iedereen met een verpleegjasje aan stelde zich netjes aan me voor. Maar wel alleen met de voornaam. Ik had geen idee van hun functie en voelde me een dolende onder zienden. Daarbij kwam ook nog dat de afkortingen me om de oren vlogen.
Verstoringen in het systeem
Psycholoog Anne Masten deed onderzoek naar grote rampen in de geschiedenis, zoals de Tweede Wereldoorlog en de orkaan Katrina in de VS. Kenmerkend is dat meerdere systemen tegelijkertijd uit balans raken waardoor veel mensen in de knel komen. Corona is in zekere zin vergelijkbaar. Familieroutines, schoolroutines, financiële zekerheid: allemaal ontwrichte systemen die een enorme impact hebben. De zwerm die plotsklaps en masse van richting verandert en een verdikking te zien geeft. Paniek en chaos.
Herstel
Het hangt van de veerkracht van zo’n systeem af of het zich kan aanpassen en daardoor herstellen. Is de familiesfeer goed? Is er gewoonlijk harmonie? Zijn er voldoende financiële buffers om de klap op te vangen? Vertrouwt men elkaar? Word je gesteund door je omgeving? Bij Covid-19: vertrouw je de overheid, waardoor je de beperkende maatregelen wil opvolgen? Het zijn factoren die meespelen en de uitkomst van herstel bepalen.
Ik vind het altijd leuk hierover te filosoferen. Wat beweegt mensen en zijn er parallellen in de dieren- of plantenwereld? Een community van mensen of een dierenzwerm. Gezamenlijk ben je sterker dan ieder voor zich. Zoek daarom zoveel mogelijk je soortgenoten op, je eigen mensen. Misschien is het je familie, maar het hoeft niet per sé. Het gaat erom dat je je prettig voelt, dat je erbij hoort. Dat de neuzen dezelfde richting opstaan, zeg maar.
