Een stèle is een grafornament dat de oude Egyptenaren toevoegden aan het graf van een overledene. Egyptoloog Nico Staring van de Leidse Universiteit heeft een stèle die na de Tweede Wereldoorlog verloren was gegaan teruggevonden op de Universiteit van Michigan (VS). Hij vertelde hoe dat was gegaan, maar veel interessanter vond ik hoe hij vertelde over de graven.
Graven langs de processieweg
Ik heb over enkele dingen die me opvielen aantekeningen gemaakt. Wist je bijvoorbeeld dat men graag begraven wilde worden langs een processieweg? Daar lopen geregeld veel mensen en zo herinneren de processiegangers zich de doden, simpelweg omdat ze er langs lopen. Andersom voelen de doden zich gezien door de levenden. Het contact blijft op deze manier goed in stand.
Associërend kom ik dan uit bij onze eigen doden van vroeger.
Dat is dan waarschijnlijk ook een reden geweest om je vroeger in de kerk te
laten begraven. En later op het kerkhof bij de kerk. Zo werkt dat natuurlijk,
je wilt dicht bij elkaar zijn. Dit is de logische ontmoetingsplek van doden en
levenden samen.
De andere reden was dat je dichter bij God was, fijn in de kerk of er dichtbij.
In de kerk zelf begraven worden was ook een kwestie van status.
Hart scarabee
Nico Staring en zijn team hebben een zeldzame hart scarabee gevonden in het graf van Djehoety. Het is een steen gevat in goud in de vorm van een mestkever, compleet met gouden kettinkje.
Op de achterkant staat een tekst waarin het hart wordt opgeroepen zich niet tegen de doder te keren. Zie de Engelse tekst hieronder. De Egyptenaren gingen ervan uit dat alles wat je tijdens je leven hebt gedaan in je hart is opgeslagen.
Heart scarab of
Djehoety
This ornament was designed for a deceased. On the belly of the scarab is a
spell from the book of the dead. Describes the heart asked not to testify
against his owner during the so-called targeted killing. The scarab is enclosed
in a gold frame and is attached to a chain of crochet gold rings. On the back
of the jewel is read that it belonged to Djehoety, a General under King
Thutmose III. With other precious jewels, the scarab on Djehoety’s Mummy. After
the discovery of his tomb in Saqqara in 1824 were these objects spread over
several museums. Saqqara; CA. 1450 BC.
This object originates from the collection of the Greek diplomat Giovanni
d’Anastasi. Leiden, National Archaeological Museum. 1490 – 1436 BC. 8.3 x 5.4 x
133 cm
(http://farlang.com/ancient-egyptian-jewelry-and-amulets)
Offerspreuken
In het graf zijn twee langwerpige stukken gevonden met tekst erop. Een soort lange planken.
Ze werden ingebed aan de buitenkant van een kleine pyramide van 4 x 4 m en 8 m hoog. Onderdeel van een grafcomplex voor het graf van 1 familie.
1 plank met een offertekst voor de opkomende zon, gericht
naar het oosten.
En 1 plank met een offertekst voor de ondergaande zon c.q. de opkomende maan,
gericht naar het westen.
Een faience stèle – geglazuurd kalksteen
Een stèle bevond zich gewoonlijk niet binnen in het graf, maar was ergens buiten neergezet ofwel tentoongesteld. Men weet nog niet precies hoe het werd toegepast. Wel is duidelijk dat de stèle buiten diende te staan, omdat het blauw geglazuurd was. De bedoeling daarvan was dat het kon glanzen en schitteren in de zon.
Dat doet mij denken aan de schittering van het gouden torenhaantje of de gouden bol bovenop een koepel. Schitteren, glanzen en stralen zodat het de mensen opvalt, maar ook zo dat de straling nog hoger kan rijken dan de toren of de pyramide hoog is. Een soort reiken naar God. Mooi he?
Isis en Osiris
Op onze stèle zie je links de godin Isis en daar rechts van haar man Osiris (de godkoning van de doden, de onderwereld, de dodencultus). Helemaal rechts zie je degene die in aanbidding is. Dat kan jij zijn of ik! In het midden zie je wat voedsel dat geofferd wordt en een tekst.
Dit heb ik onthouden van de lezing van Nico Staring van Ex Oriente Lux en dit vind ik interessant. Het zijn zomaar wat kruimels van een heel rijke Egyptische historie, kleurig en betoverend.